Dünýäniň häzirki ösüş döwründe her bir adam öz işi, öz zähmeti bilen meşgullanýar. Käwagt bolsa, jemgyýetiň ähmiýeti unudylyp bilinýär. Emma jemgyýetiň sagdyn, bagtyýar we durnukly bolmagy diňe hökümetiň ýa-da ýolbaşçylaryň borjy däl — bu her bir maşgalanyň, her bir ene-atanyň hem öz üstüne almagy gereken jogapkärçiligidir.
Farabiniň pikiriçe, jemgyýetiň ýokarlanmagy üçin 3 sany iň möhüm gerekli zat — bilim, ahlak we jogapkärlik duýgusy bilen ýaşaýan adamlardyr. Eger bu üç zat maşgalada endik edilip başlansa, umumy jemgyýetiň ösüşi barha yokarlanar.
1. Bilim bilen başlanýan ýol
Çaga dünýä inende onuň öňünde iki ýol açyk bolýar: biri ýagşylyk, beýlekisi bolsa nadanlyk. Ene-ata çagany diňe okadyp däl, eýsem onuň kalby durmuşyny hem baýlaşdyrmaly.
Farabi şeýle diýýär: “Bilim diňe kitapda däl, durmuşda hem öwredilmeli.”
Şonuň üçin öýde gündelik gürrüňlerde çagalara adamkärçilik, paýlaşmak, hakykaty ýerlikli aýtmak, zähmetiň gymmaty ýaly düşünjeler öwredilmeli.
2. Ahlak — maşgalanyň arassa ýüregi
Ahlak — jemgyýetiň ýüregidir. Eger ýürek sagdyn bolsa, bedende hem saglykly bolýar.
Ene-atalar öz hereketleri bilen çagalar üçin ilkinji mugallymdyr.
Çaga sizden görüp öwrenýär: siz ýalan sözleseňiz, ol hem ýalan aýdýar; siz kömek etseňiz, ol hem kömek edýär.
Farabi şeýle diýýär: “Edep — söz bilen däl, hereket bilen öwredilýär.”
Şonuň üçin öýüňizde sabyr, sahawat, hormat we adalat duýgulary hemişe ýaşamalydyr.
3. Jemgyýetçilik jogapkärligi
Köp adam öz durmuşynda diňe “meniň bähbitim” diýip hereket edýär. Emma Farabiniň garaýşy — “biz” diýip pikir edýän adamlaryň jemgyýetini döretmekdir.
Ene-ata öz çagalaryna şuny düşündirmeli:
• köçäni arassalamaklykda hyzmatdyr,
• goňşynyň halyny soraşmak hem ýagşylykdyr,
• ýolda kimdir birine kömek etmeklikde ynsanlygyň alamatydyr.
Bu kiçijik hereketler çaganyň aňynda jemgyýet üçin peýdaly bolmagyň lezzetini döredýär.
Güwänama we ynam
Eger jemgyýetde ynam bolmasa, hiç bir düzgün işlemeýär.
Farabi şeýle aýdýar: “Adalat we ynam ýok ýerde jemgyýet dargaýar.”
Şonuň üçin öýde çagalaryňyza ynanmak, olaryň pikirine gulak asmak,
“sen başarmarsyň” diýmek däl-de, “bes etme, synanyş, başararsyň” diýmek — jemgyýetiň hem ruhy taýdan ösmegine getirýär.
5. Netije — ýagşy jemgyýet maşgaladan başlanýar
Her bir raýatyň öňünde “jemgyýet peýdasy” ýoklugy, “şahsy bähbitden” öň “jemgyýet peýdasynyň” goýulmazlygy —
bilimsizligiň, ynamsyzlygyň we ruhy pesligiň netijesini görkezýär. Bu ýagdaýy düzetmegiň ýoly bolsa öýden başlanýar.
Ene-atalar öz çagasyna bilim bilen, ahlak bilen we jogapkärlilik bilen ýol görkezse, ertir ol çagalar jemgyýetiň nurly diregine öwrüler.
Farabiň sözi bilen aýdanymyzda:
“Adamlar bir-birine ýagşylyk etmek üçin ýaşamalydyrlar.
Ýagşylygyň başlanýan ýeri bolsa — maşgaladyr.”